تفسیر گواهینامه کالیبراسیون
قسمت اول : درخواست کالیبراسیون
سازمانها برای اطمینان از کیفیت اندازه گیری تجهیزات و همچنین مطابق استاندارد ISO/IEC 17025:2017 نسبت به کالیبراسیون تجهیزات خود اقدام می نمایند.هر میزان که اندازه گیری و نتیجه آن (مقدار اندازه ده ) برای ما مهمتر باشد طبعا کیفیت کالیبراسیون نیز برای ما اهمیت بیشتری دارد.
انتخاب یا گزینش شرکت کالیبراسیون:
قطعا در کشورمان آزمایشگاههای کالیبراسیون پرتوانی داریم.در مشاوره ISO 17025 یا ایزو 17025 همیشه تلاش داریم تا آزمایشگاه مناسبی را انتخاب کنیم که مناسب سازمان باشد.اولین قدم این است که شرکت یا آزمایشگاه کالیبراسیون را انتخاب کنیم.طبیعی است که امکان دارد یک شرکت کالیبراسیون در تمام پارامترها برای ما مناسب نباشد و مجبور باشیم برای پوشش تمام تجهیزاتمان با دو یاچند آزمایشگاه کالیبراسیون همکاری داشته باشیم.در سایت مرکز ملی تایید صلاحیت ایران این امکان وجود دارد که لیست تمامی آزمایشگاههای کالیبراسیون را مشاهده کنیم و گواهینامه آن آزمایشگاه را براحتی دانلود کنیم.
پس از دانلود فایل مربوط به آزمایشگاه های کالیبراسیون مورد نظر میتوانید از روی گواهینامه ایزو 17025 ISO آنها دو نکته را مورد توجه قرارداد.
الف. مطابق نمونه ای که در تصویر زیر میبینید در مقابل هر کمیت دو ستون دارد.
گستره : این ستون نشان دهنده این است که آزمایشگاه کالیبراسیون کمیت مورد نظر را در چه محدوده ای قابلیت کالیبراسیون را دارا می باشد.
توانمندی های کالیبراسیون و اندازه گیری:هر چقدر این عدد کوچکتر باشد کیفیت اندازه گیری آزمایشگاه کالیبراسیون بالاتر است.این عدد کوچکترین عدم قطعیت آزمایشگاه در کمیت مورد نظر است.
مطابق عکس فوق فرض کنید کولیس ای داریم که صفر تا صد میلی متر است پس این آزمایشگاه فرضی مناسب ما نیست.
حال فرض کنیم می خواهیم کولیس ای را کالیبره کنیم که از 100 میلی متر تا دویست میلی متر را اندازه گیری می کندو میخواهیم عدم قطعیت را در نقطه 150 میلی متر محاسبه کنیم.در ادامه مطلب خواهیم گفت که تک تک نقاط را باید در درخواست مشخص کنیم.
عدم قطعیت=0.024+(0.026*150)
عدم قطعیت در اندازه مورد نظر =3.94 میکرومتر
میتوانیم توان اندازه گیری یا عدم قطعیت چند آزمایشگاه کالیبراسیون را در 150 میلی متر محاسبه کنیم و بدین ترتیب آزمایشگاهی که کیفیت اندازه گیری بالاتری را داراست مشخص کنیم.
استاد عزیزم جناب آقای مهندس فیض نکته مفیدی رو فرمودند که در فایل جدید همترازی برای اعتبارنامه آزمایشکاههای کالیبراسیون ستون دیگری اضافه شده که باید استاندارد مرجع و تجهیز مرجع نیز در گواهینامه مطابق فرم f314 درج گردد.
البته این که بزرگی عدم قطعیت آزمایشگاه کالیبراسیون تا چه حد میتواند باشد و حد مجاز عدم قطعیت تا چه حد است به حداکثر خطای مجاز(MPE) ما ( در آن پارامتر) و میزان خطای تجهیز ما بستگی دارد(نقش عدم قطعیت در ارزیابی انطباق و تصدیق اریبی کالیبراسیون)
درخواست کالیبراسیون :
چه مواردی باید در درخواست از آزمایشگاه کالیبراسیون مجود داشته باشد:
- نام و شناسه و کد تجهیز
- مدل و کشور سازنده
- رزولوشن
- گستره کاری
- نقاط مورد درخواست
- قاعده تصمیم گیری(مثلا پذیرش و رد ساده PFA<0.05)
- حدود پذیرش پارامتر مورد نظر
- حداکثر خطای مجاز کالیبراسیون
- استاندارد کالیبراسیون (درصورتی که از طرف مشتری یا مشتریان الزام شده باشد)
- در درخواست تاکید گردد که کلاس تجهیز یا ماده مرجع اعلام گردد.
گستره کاری:
فرض بفرمایید که یک ترازو طبق کاتالوگ سازنده تا جرم 500 میلی گرم را اندازه گیری می کند ولی در شرکت ما کوچکترین جرمی که ایت ترازو اندازه گیری می کند 30 میلی گرم و بزرگترین جرم 250 میلی گرم است. پس گستره کاری این تجهیز 30 تا 250 میلی گرم می باشد.در صورتیکه گستره به آزمایشگاه کالیبراسیون اعلام نگردد آزمایشگاه کالیبراسیون مجبور است که طبق استاندارد کالیبراسیون پنج نقطه بین صفر تا 500 در نظر بگیرد.
نقاط کالیبراسیون :
برای تعیین نقاط اگر برگه کالیبراسیون قبلی از پارامتر مورد نظر را دارید میتوانید با نگاه به آن متوجه شوید که بطور معمول چند نقطه مورد کالیبراسیون قرار میگیرد.روند کار به این صورت است که به سوابق اندازه گیری چند ماه گذشته تجهیز رجوع می کنیم و متوجه می شیم که چه اعدادی توسط تجهیز اندازه گیری شده است.
فرض کنید اعداد بصورت زیر بوده است: 2.33 2.34 2.55 8.88 8.93 17.74 17.99 36.8 37.65 42.55 43.4
با توجه به مثال فرضی فوق میتوانیم پنج نقطه زیر را مشخص کنیم:
2.33 8.88 17.99 36.8 43.4
موضوعی که پیش میآید این است که امکان دارد میزان خطل در نقطه 2.34 با 2.33 یکی نباشد و ما فقط میزان خطای 2.33 را در گواهینامه کالیبراسیون داریم.در صورتیکه پارامتر خطی باشد می توانیم میزان خطای 2.34 را(با داشتن خطای 2.33) از روش درون یابی استخراج کنیم.
از طرفی در صورت اهمیت یک قسمت از نقاط میتوان درخواست نقاط بیشتری راداد و مثلا در ده نقطه کالیبراسیون انجام داد.
پس هدف اصلی از تعیین نقاط کالیبراسیون این است که میزان خطا میتواند در نقاط مختلف متفاوت باشد.
حدود پذیرش استاندارد آزمون:
در صورتیکه در استاندارد آزمون برای پارامتر مورد نظر حدی را مشخص کرده است لازم است که برای اینکه آزمایشگاه کالیبراسیون بتواند تجهیز را رد یا قبول کند و یا اصطلاحا ارزیابی انطباق صورت گیرد نیاز به این حدود پذیری دارد.مثلا اگر در در استاندارد آزمون ذکر شده است که 0.05gr+-0.002gr پس حدود پذیرش این ترازو +-0.002gr است.
maximum permission error (MPE) یا حداکثر خطای مجاز کالیبراسیون
در اکثر استانداردهای کالیبراسیون به حداکثر خطای مجاز اشاره شده است.این عدد حداکثر میزان خطای تجهیز را نشان می دهد.در شکل زیر یک نمونه حداکثر خطای مجاز در استاندارد کالیبراسیون پیپت های مدرج(IDS 345) آورده شده است:
در مطلب بعدی به تفسیر گواهینامه کالیبراسیون و معانی اعداد مختلف می پردازیم.
مشاوره رفع عدم انطباقهای ایزو 17025-مشاوره ایزو17025 ISO 17025.مشاوره تایید صلاحیت آزمایشگاه
حسین زینل .با آرزوی رضایت و انگیزه و پویایی شغلی برای تمام هموطنان عزیزم.